Psikolojik Danışmanlık

Arkadaş sahibi olmak, çocukların yeni sosyal beceriler kazanmasının ve öğrendiklerini deneyimlemesinin en iyi yoludur. Her anne baba çocuklarının içinde bulundukları ortamda kabul görmesini, beğenilen, talep edilen ve popüler bir çocuk olmasını ve uzun süreli devam eden arkadaşlıklar kurmasını ister.

Çocuklarının arkadaşlık kurmada zorlandıklarını ya da arkadaşsız kaldıklarının ilk olarak fark edildiği yer anaokullarıdır. Genelde sınıf aktiviteleri içinde grup oyunları oynuyor da olsalar birbirlerini tercih eden ikili gruplar oluşturmaya başlarlar. Ancak bazı çocuklar arkadaş olmada, oyuna alınmada tercih edilmezler.

Neden benim okulda hiç arkadaşım yok ? sorusuyla gelen çocuğunuza yanıt vermek bu nedenle hiç de kolay değildir. Ayrıca çocuğunuzu hemen popüler yapıp soruna çözüm bulmanız da mümkün değildir. Ebeveynlerin yapacakları en iyi şey, doğru yönlendirmeler ve arkadaşlık ilişkisinde gerekli becerileri öğrenmeleri için çocuklarına rehberlik etmeleridir.

Çocukların iyi arkadaşlık ilişkileri kuramamalarının bir çok nedeni olabilir;

• Sosyal becerileri ve empati yeteneği gelişmemiş olabilir
   
• Diğer çocukların da isteklerinin olabileceğini fark edemiyor ve sadece kendi taleplerini dayatmaya çalışıyor olabilir
   
• Oldukça çekingen olabilir
   
• Olumlu bir benlik algısına sahip olmayabilir

Bu nedenle çocuğunuzun arkadaş bulamama ile ilgili bir sorunu varsa ilk önce arkadaş ilişkilerinde problem oluşturabilecek davranışları olup olmadığını gözlemleyin. Örneğin çok baskın olabilir ya da fazlasıyla çekingen. Ancak problem tanımladıktan sonra davranışın değişimi için destek olabilmek mümkündür.

Bir takım yaşam olayları da özellikle sosyal becerileri çok güçlü olmayan çocukların daha fazla içe dönük olmalarına ve arkadaşlık ilişkilerinden yatırımlarını çekmelerine neden olabilir. Örneğin ebeveynlerin ayrılığı, aile içinde ciddi bir rahatsızlık, ölüm ya da başka bir yere taşınma gibi. Çocuklarla, yaşanan olaylardan nasıl etkileneceği, ileri ki dönemlerde neler olabileceği, beklenenlerin ne olduğu, ne tür değişimlerin yaşanacağı gibi konularda konuşularak  çocukların “değişim” için önceden hazırlanmasına yardımcı olunabilir.

Çocuklar her zaman doğrudan arkadaş bulamadığından yakınmaz, bunu daha dolaylı şikayetlerle ifade edebilirler. Örneğin okula gitmeyi sevmediği, okulda canının çok sıkıldığı, karnının ya da başının ağrıdığı gibi. Böyle bir durumla karşılaşıldığında, okula ait sorunlardan birinin de arkadaşlık ilişkileriyle ilgili olabileceği hatırlanmalıdır. Bunu tespit etmek için sınıfındaki diğer çocuklar hakkında konuşmaktan kaçınması, onları evine davet etmiyor ya da diğer çocukların davetlerine katılmayı red etmesi  gibi ip uçlarını kaçırmamak gerekir. 

Çocukların yaşadıkları hemen her sıkıntıda olduğu gibi iyi bir dinleyici olun. Okul içinde arkadaşlarıyla ilgili yaşadığı bir sıkıntıyı anlattığında hemen çözüm için bir şeyler bulmaya çalışmak yerine sadece onu dinleyin. Amacı sadece anlatmak olabilir. Çocuklar bazen anlatırken çözüm yolunu kendileri bulabilirler.

Eğer çocuğunuz sizden problemi çözmek için destek istiyorsa, plan oluşturmasına yardım edin. Grup çalışmasında başka bir çocuğun yanına otursan ne olur diye düşünüyorsun? Ya da bu durumda ne diyebilirdin?  gibi açık uçlu sorular ile konunun üzerinde düşünmesini sağlayın. Ancak sizin kendi yapabileceklerinizi çocuğunuzun uygulaması için zorlamayın.

Eğer çocuğunuz çekingen ise olumlu sosyal ilişkilerin gelişmesi için onu utandırmadan ve zorlamadan yardım etmeye çalışın. Anne babaların çocuklarına sosyal ilişkilerdeki temel  becerileri kazandırmak için aktarımları ve çocuklarının bunları deneyimlemesi için fırsatlar yaratmaları önemlidir.

Sosyal etkinlikler organize edin. Doğum günü partisi vb. Böylece sınıf ortamındaki kalabalıktan uzak olarak ilişkiye geçmesi kolaylaşacaktır. Ancak her çocuğun birbirinden farklı olarak girdikleri ortama alışma ve ilişkiye geçme süreleri vardır. Bunun için ona zaman tanıyın.

Yetişkinlerde olduğu gibi çocukların bazıları bir ya da iki yakın arkadaşa sahip olmayı, bazıları ise daha yüzeysel ilişkilerin olduğu geniş arkadaş topluluğuna sahip olmayı tercih ederler. Kendi ilişki biçiminizi dayatmak yerine onun tercihini fark etmeye çalışın.

Kiminle arkadaş olacağını siz seçmeyin. Onların arkadaş seçme metodları ve kriterleri yetişkin mantığına çok da uymaz. Okulda en fazla kiminle vakit geçirmekten hoşlandığını öğrenebilir, belirttiği çocuğun ailesi ile iletişime geçebilir ve biraraya gelebilmek için çeşitli organizasyonlar yapabilirsiniz. Organizasyonlarınıza tek bir çocukla başlayın ve buluşma sürelerini çok uzun tutmayın.

Zorla arkadaş olması isteniyormuş duygusu uyandırmamaya çalışın. Çekingen çocuklar çok baskı hissettiklerinde daha da çekingen olmaya başlarlar. Bu durum arkadaşlık ilişkisi kurmalarını daha da zorlaştırır.

Ders dışı aktivitelerini destekleyin. Takım çalışmaları ya da kulüp çalışmalarına katılmaları benzer ilgi alanı olan çocuklarla tanışmalarını sağlar. Bir şeyler hakkında konuşmaya başladıklarında ise ilişkiye geçmek ve arkadaş edinmek daha kolaylaşır.

Bazı insanların en iyi arkadaşlarıyla ortak hiçbir yanları yoktur. Ama bir çok insan da bilgisayar oyunları, bisiklete binmek vb. aktiviteler ve buldukları ortak yanları nedeniyle arkadaş olurlar. Çocuğunuzun hoşlandığı şeylerin neler olduğunu konuşun.  Sınıfındaki hangi çocukların aynı şeylerden hoşlandığını bulmasına yardım edin. Onlarla birlikte vakit geçirmesi için cesaretlendirin.

Sosyal beceri ile ilgili olarak gerekiyor ise kullanılabilir ve geçerli cümleleri ona siz verin. Bunları denemesi için cesaretlendirin. Örneğin; bir çocukla tanışıp oyun oynamak istediğinde, “Gülümseyerek diğer çocuğun yüzüne bak ve benim adım… seninle oynayabilir miyim?” diyebilirsin gibi. Çekingen ya da kaygısı yüksek olan çocuklar denemekten kaçınacak ya da red edeceklerdir. Yapılarına uygun olduğunu düşündüğünüz çocuklarla karşılaşmalarını sağlamak işleri kolaylaştırabilir.

Arkadaşlık ilişkileri ile ilgili gözlemlerinizi öğretmeni ile paylaşın. Çocuğunuzun arkadaş olmak istediği çocukla okul ortamında bir araya gelmelerini sağlayacak etkinlik fırsatları oluşturması konusunda destek alın.

Sosyal becerilerinin gelişmesi ve güveninin artması için destek olurken  çocuğunuzdan çok büyük adımlar beklemeyin.

Tüm dikkatini arkadaşlık kurmak üzerine yoğunlaştırmayın doğal süreç halinde arkadaşlığın gelişimine izin verin.

 

Meltem CANVER KOZANOĞLU - Uzm. Psikolojik Danışman
AGAPE Danışmanlık Merkezi