Psikolojik Danışmanlık

Çocuk Danışmanlığı

Çocuklarda Zaman Kavramı

Zaman kavramı oldukça soyut bir kavramdır. Bu nedenle erken çocukluk dönemi olan 0-6 yaş arasındaki çocuklar henüz soyut kavramlarla düşünebilme becerisine sahip olmadıklarından zaman kavramını yetişkinlerin algıladığı düzeyde anlayamazlar.

Küçük yaşta bir çocuk için saatin iki ya da beş olmasının bir anlamı yoktur. Henüz sayı kavramı ile ilişkisi olmayan bir çocuk için durum daha da zordur.Çocukların zaman kavramını anlayabilmesine olanak tanımak, zamanı matematiksel bir ölçü ile aktarmak yerine günün akış döngüsü aracılığıyla aktarmakla mümkün olabilir. Ancak soyut bir kavram oluşu nedeniyle çocukların, zaman kavramını çok çabuk şekilde algılamasını ve anlamasını beklemek yanlış olur.

Zaman kavramı; küçük yaştaki çocuklarda daha genel kavramlar aracılığıyla aktarılmalı çocukların yaşları ilerledikçe daha özel kavramlara doğru gidilmelidir. Yani küçük bir çocuk için sabah ve akşam oluşu konusunda farkındalık uyandırma ile başlanırken, bu farkındalık çocuğun yaşı ilerledikçe saati bilme, söylenilen zaman biriminin büyüklüğü konusunda fikir sahibi olmaya doğru gitmelidir.

Çocuklar donanımları itibariyle istek ve arzularına “anlık” doyum arayışı içindedirler. Zaman kavramını anlamaları kolay olmadığından beklemek bir çocuk için katlanılması oldukça güç bir durum olabilir. Çocukların her istediklerine anında kavuşmalarını engellemek, ertelemek, onların anlayabileceği zaman kavramları ile beklemelerini sağlamak aynı zamanda “zaman”a yönelik farkındalıklarını arttırmak için iyi bir yöntem olabilir.

Zaman kavramını öğrenme, çocuğa bilinçli olarak öğretme yoluyla olabildiği gibi aynı zamanda evin içinde devam eden akış aracılığıyla da gerçekleşebilir. Evde benzer saatlerde yemek yenilmesi, anne- babanın aynı saatlerde işten dönmesi gibi durumlarda aslında çocuğun zaman kavramı ile tanışmasını sağlar.

Günün (sabah, öğle, akşam vb.), haftanın, yılın akışını bilmesi çocuğun sıralama becerisi kazanması için önemlidir. Dolayısıyla çocukların zaman kavramını öğrenmeleri aslında matematiksel kavramları öğrenmede önemli bir zemin oluşturmaktadır. Ayrıca, erken yaşlarda başlanan zaman kavramına yönelik farkındalık, bireyin yetişkinlik döneminde zamanı doğru yönetmesinde de etkili olur.

Bir yetişkin tarafından kendisine “giyinmen için beş dakika vaktin var” denilen 4 yaşındaki çocuk için bu zaman diliminin çok da anlamı yoktur. Çünkü beş dakikalık süreyi karşılaştırabilecekleri ve tahmin edebilecekleri herhangi bir duyusal deneyime sahip değildirler. Bu nedenle zaman kavramını çocukların kullandıkları ve deneyimledikleri kavramlar aracılığıyla aktarmak işleri kolaylaştıracaktır. Örneğin, izlediği bir klibin ya da dinlemekten keyif aldığı bir parçanın süresi ile karşılaştırabilirsiniz.

Çocuklara her yeni kavramı öğretmekte olduğu gibi zaman kavramını öğretirken de sık tekrarlanmalı ve günlük hayatın içinden kavramlarla birleştirilmelidir. “Sabah” dilimini anlatırken küçük yaştaki çocuk için kahvaltı yapılan zaman olduğu bilgisi ile birlikte verilmelidir. Böylece çocuk bildiği bir kavrama bilmediği yeni bir kavramı ekleyerek daha kolay öğrenir. Aynı şekilde “akşam” vaktinin akşam yemeği ya da karanlık oluş ile birleştirilmesi gibi.

Önce, sonra, ilk, son,her zaman, bazen, hiçbir zaman gibi kavramlarında zaman kavramının içinde olduğu unutulmamalıdır. Çocuklar ilk önce bu terimleri öğrenirler ancak kullanımları ilk başlarda yanlış olabilir. Sık sık bu terimlerle karşılaşmalarını sağlamak, çocukların terimleri anlamlarına uygun şekilde kullanmalarına yardımcı olur.

Zaman kavramını öğretirken;

Evinizin içinde yemek saati, eve geliş saati gibi rutinler oluşturmaya çalışın. Bu çocuğunuzun zaman kavramıyla tanışmasını sağlar.
Çocuğunuz için bir rutin oluşturun. Yatma saati belirleyebilir, bu zaman dilimini saat üzerinde gösterebilirsiniz. Örneğin, yatış saatini 21.15 olarak belirleyip, büyük ve küçük kollarını açtığında (akrep ve yelkovan) yatacaksın diyebilirsiniz.
İlk önce genel kavramları öğretmeye çalışın daha komplike bilgilerin verilmesi konusunda acele etmeyin. Zaman kavramının soyut bir kavram olduğunu ve küçük yaş çocuklar için bunun zorlayıcı olduğunu unutmayın.
Öğrenmeyi oyun haline getirmeye çalışın. Süre tutularak yapılan aktiviteler, zaman kavramını öğrenmede yardımcı olabilir.
Bir takım sorular aracılığıyla merak duygusu uyandırabilir ve öğrenmeyi kolaylaştırabilirsiniz. Örneğin, küçük çocuklara sabah mı uyanırız akşam mı? ya da sabah mı hava karanlık olur akşam mı? gibi sorular yöneltebilirsiniz.
Doğum günleri, bayramlar gibi özel günleri çocuğunuzun görebileceği bir takvime işaretleyin. O günlere ne kadar süre kaldığını belirli aralıklarla çocuğunuzla beraber hesaplamayın.
Çocuğunuzun istediği bir oyuncağı hemen almak yerine çok uzun olmamak koşulu ile bir süre beklemesini sağlayın. Bekleyeceği süreyi takvimde işaretleyerek her gün kalan gün sayısını çocuğunuzla beraber hesaplayın.